Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Głubczycach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2024 roku

Sąd Rejonowy w Głubczycach I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Kamil Nowecki

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Monika Bliźnicka

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2024 roku

sprawy z powództwa mał. N. K.

przeciwko A. A.

o wyłączenie od dziedziczenia

1.  oddala powództwo.

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3 617,00 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych), tytułem zwrotu poniesionych kosztów procesu, w tym kwotę 3 600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych), tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

Powódka N. K. pozwem wniesionym do tut. Sądu 23 lutego 2024 roku domagała się wyłączenia od dziedziczenia po J. K. jego małżonki, A. A.. W uzasadnieniu wskazała, że J. K. w odpowiedzi na pozew w postępowaniu o rozwód przed Sądem Okręgowym w Opolu w sprawie I C (...) wniósł o orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy A. A.. Powódka domagała się także zasądzenia kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazała, że wyłączną winę za rozkład pożycia małżeńskiego ponosił J. K., który nadużywał alkoholu i zaniedbywał obowiązki rodzinne.

Sąd ustalił, co następuje:

J. K. urodzony (...) w G. oraz A. A., z domu T., urodzona (...) w N. zawarli związek małżeński 7 sierpnia 2021 roku w S..

Dowód:

- odpis skrócony aktu małżeństwa k. 4 akt SO w Opolu I C (...)

J. K. i A. A. poznali się na dożynkach we wrześniu 2019 roku. A. A. jest funkcjonariuszem policji, J. K. był kierowcą zawodowym. J. K. miał jedno dziecko z nieformalnego związku, N. K.. A. A. miała jedno dziecko ze związku małżeńskiego. A. A. była wcześniej dwukrotnie zamężna.

Dowód:

- zeznania świadka M. K. 00:19:25-00:43:21

J. K. i A. A. zamieszkali na początku 2020 roku w mieszkaniu A. A. w S.. Początkowo pożycie małżonków układało się zgodnie. Po wypadku samochodowym J. K. odbywał rehabilitację, na którą woziła go i opłacała A. A.. A. A. pokrywała również koszty utrzymania J. K. oraz zaciągnęła kredyt konsolidacyjny na spłatę jego zobowiązań, a także pokryła koszty wynikające z wesela.

Dowód:

- zeznania świadka M. K. 00:19:25-00:43:21

- przesłuchanie pozwanej w charakterze strony 01:35:19-01:45:03

Po powrocie J. K. do pracy pożycie małżonków uległo pogorszeniu. J. K. wolny czas spędzał ze swoimi znajomymi spożywając alkohol. A. A. odwoziła go do domu. Po czasie zaczęła znajdować w lodówce i wokół domu puste butelki po alkoholu. J. K. nie tylko nie łożył na utrzymanie, ale także przestał wypełniać obowiązki domowe – nie sprzątał mieszkania i podwórka, nie odśnieżał go w zimie. Wolny czas spędzał ze znajomymi, spożywając alkohol. Między J. K. a A. A. często dochodziło do kłótni na tle nadużywania alkoholu przez J. K.. J. K. wróciłby do A. A., gdyby mu na to pozwoliła i chciał z nią być.

Dowód:

- zeznania świadka S. M. 00:00:47-00:09:05

- przesłuchanie pozwanej w charakterze strony 01:35:19-01:45:03

- zeznania świadka P. M. 00:44:43-00:53:09

A. A. wielokrotnie przeprowadzała z J. K. rozmowy o konieczności podjęcia leczenia. A. A. nie spożywa alkoholu. W marcu 2023 roku wobec braku zmiany zachowania J. K., A. A. wyrzuciła go z mieszkania, a następnie w dniu 22 marca 2023 roku sporządziła pozew rozwodowy, który następnie został złożony 27 marca 2023 roku do Sądu Okręgowego w Opolu.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanej w charakterze strony 01:35:19-01:45:03

- zeznania świadka P. M. 00:44:43-00:53:09

- pozew k. 3 akt SO w Opolu I C 811/23

W odpowiedzi na pozew pismem z 23 maja 2023 roku J. K. wniósł o rozwiązanie małżeństwa z wyłącznej winy pozwanej A. A. wskazując, że został przymusowo nakłoniony do małżeństwa przez A. A., której determinacja przejawiała się w finansowaniu wspólnego wesela, a nawet wspólnego życia. J. K. miał się znajdować w sytuacji przymusowej przez zaciągnięte przez siebie liczne zobowiązania, które przejęła na siebie A. A.. Wyłącznej winy pozwanej w rozkładzie pożycia J. K. upatrywał w prowadzeniu korespondencji sms z przełożonym z pracy – P. S..

Dowód:

- odpowiedź na pozew k. 14-16 akt akt SO w Opolu I C 811/23

W pracy A. A. nie było plotek, jakoby miała spotykać się z innym mężczyzną niż jej mąż J. K.. Kontakty z P. S. miały charakter wyłącznie zawodowy.

- zeznania świadka S. M. 00:00:47-00:09:05

- przesłuchanie pozwanej w charakterze strony 01:35:19-01:45:03

- zeznania świadka P. M. 00:44:43-00:53:09

J. K. zmarł 12 listopada 2023 roku po przyjęciu urodzinowym jego matki, na skutek ostrej niewydolności krążeniowo oddechowej o nieustalonej etiologii. Nie stwierdzono w trakcie oględzin i otwarcia zwłok zmian chorobowych ani urazowych tłumaczących jednoznacznie przyczynę śmierci. We krwi stwierdzono stężenie alkoholu 2,1 promila. Podczas sekcji stwierdzono liczne urazy narzędziem tępokrawędzistym, które nie przyczyniły się do zgonu.

Dowód:

- kserokopia opinii z otwarcia zwłok k. 133-137

- zeznania świadka M. K. 00:19:25-00:43:21

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów. Sąd uznał za wiarygodne obiektywne dowody z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków. Sąd pominął zeznania przedstawiciela ustawowego powódki, albowiem nie miała wiedzy o sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 940 k.c. małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione (§ 1). Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku (§ 2).

Powódce przysługuje legitymacja czynna do wystąpienia z żądaniem sformułowanym w pozwie. Powódka zachowała również sześciomiesięczny termin z art. 940 § 2 k.c. do wytoczenia powództwa, skoro spadkodawca zmarł 12 listopada 2023 r., a pozew został złożony w dniu 26 lutego 2024 r.

Po drugie, dla oceny roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie rozważenia wymaga, czy żądanie J. K. orzeczenia rozwodu małżeństwa jego i A. A. z winy żony, objęte pozwem w sprawie o sygn. akt I C (...)Sądu Okręgowego w Opolu, było zasadne, tj. czy gdyby nie nastąpiła śmierć J. K., to Sąd orzekłby rozwód z winy A. A. lub co najmniej z winy obydwu małżonków.

Przesłanki orzeczenia rozwodu określa art. 56 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej „k.r.o.”) stanowiąc, że jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Zupełny i trwały rozkład pożycia małżonków jest konieczną, tzw. pozytywną (dodatnią) przesłanką orzeczenia rozwodu. Zupełny rozkład pożycia polega na ustaniu wspólnego życia małżonków na wszelkich jego płaszczyznach. Najczęściej przejawia się zerwaniem małżeńskiej więzi duchowej (uczuciowej), fizycznej (intymnej) oraz gospodarczej ( vide orz. SN z 22.10.1999 r., III CKN 386/98, Legalis nr 342590 i z 21.05.2002 r., III CZP 26/02, Legalis nr 53519). Rozkład pożycia jest trwały, gdy w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz okoliczności konkretnej sprawy można przyjąć, że powrót małżonków do wspólnego życia nie nastąpi. Ustawodawca nie uzależnił dopuszczalności rozwodu od czasu trwania rozkładu pożycia. Z reguły ocena trwałości rozkładu pożycia małżonków dokonywana jest na podstawie czasokresu trwania rozkładu.

Na gruncie przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodów, w tym dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy rozwodowej o sygn. I C 811/23 Sądu Okręgowego w Opolu nie budzi wątpliwości, że pomiędzy małżonkami J. K. i A. A. najpóźniej w marcu 2023 r. nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. W sprawie rozwodowej J. K. podał, że jeszcze w marcu 2023 roku relacje strony były dobre.

Materiał dowodowy wskazuje, że w tym czasie nie istniała też pomiędzy nimi więź emocjonalna (uczuciowa) typowa dla małżonków, jednak do momentu opieki A. A. nad J. K. w okresie rehabilitacji. Po powrocie do pracy, gdy J. K. nie potrzebował wsparcia fizycznego i finansowego od A. A., wolny czas zaczął spędzać z rodziną oraz znajomymi, co doprowadziło do stopniowego rozkładu pożycia. J. K. traktował mieszanie A. A. jak „hotel ze stołówką”, jednocześnie nie dokładając się do wspólnego budżetu.

Istniejący w czasie sprawy rozwodowej (do chwili śmierci J. K.) okres trwania zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego, wynoszący kilka miesięcy, pozwala na postawienie tezy, że był to stan trwały, który nie uległby odwróceniu. Przy ocenie tej kwestii znaczenie ma też postawa zajmowana przez małżonków w toku sprawy rozwodowej, w której obydwoje żądali orzeczenia rozwodu. Doświadczenie życiowe wskazuje w tych okolicznościach, że powrót małżonków do wspólnego pożycia już by nie nastąpił. Oznacza to, że zostały spełnione pozytywne przesłanki rozwiązania ich związku małżeńskiego przez rozwód.

Przepis art. 56 § 2 i 3 k.r.o. określa przesłanki, których wystąpienie wyłącza dopuszczalność orzeczenia przez sąd rozwodu, mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżonków (tzw. przesłanki negatywne, ujemne rozwodu). Należą do nich możliwość ucierpienia na skutek rozwodu dobra wspólnych małoletnich dzieci, sprzeczność orzeczenia rozwodu z innych względów z zasadami współżycia społecznego oraz żądanie orzeczenia rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W analizowanym przypadku nie występowały wskazane wyżej negatywne przesłanki orzeczenia rozwodu małżeństwa J. K. i A. A.. Małżonkowie nie mieli w ogóle wspólnych dzieci. Brak również było podstaw do stwierdzenia, żeby rozwiązanie małżeństwa było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, gdy pożycie stron już od dłuższego czasu nie istniało, zaś pomiędzy małżonkami istniał konflikt, który wykluczał ich normalne funkcjonowanie jako małżonków. Usankcjonowanie występującej sytuacji leżało w tych okolicznościach w interesie samych małżonków, jak i w interesie społecznym, który nie przemawia za utrzymywaniem formalnego tylko małżeństwa, niespełniającego swoich społecznych celów.

Jeśli chodzi o kwestię winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego, to w sprawie o rozwód sąd z urzędu orzeka o tym, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (art. 57 § 1 k.r.o.). Sąd może zaniechać orzekania o winie tylko na zgodne żądanie małżonków (art. 57 § 2 zd. 2 k.r.o.). W orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, że winę w świetle art. 57 k.r.o. należy rozumieć tak, jak na gruncie Kodeksu cywilnego.

Za zawinione uznaje się działanie lub zaniechanie, będące wyrazem woli małżonka, które – na skutek naruszenia wynikających z przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego obowiązków małżeńskich – doprowadziło do rozkładu pożycia małżeńskiego ( tak m.in. SN w orz. z 28.09.2000 r., IV CKN 112/00, OSNC 2001/3/4). Wina może mieć charakter umyślny lub nieumyślny. W konsekwencji dla orzeczenia winy sąd powinien stwierdzić łącznie wystąpienie: po pierwsze, zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego; po drugie, zawinionego zachowania małżonka; po trzecie, związku przyczynowego między tym zachowaniem a rozkładem pożycia. Przypisanie winy rozkładu pożycia może być skutkiem naruszenia osobistych lub majątkowych obowiązków małżonków określonych w art. 23, 24, 27 i 28 ¹ k.r.o. Przede wszystkim małżonkowie, zgodnie z art. 23 k.r.o., zobowiązani są do wspólnego pożycia, do wzajemnej pomocy oraz wierności i współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli. Powinni są więc powstrzymywać się od takich działań bądź zaniechań, które prowadzą do osłabienia każdej z więzi małżeńskich.

W ocenie Sądu, okoliczności funkcjonowania małżeństwa J. K. i A. A. wskazują, że gdyby nie nastąpiła śmierć J. K. w toku sprawy rozwodowej, to Sąd orzekłby rozwód z wyłącznej winy J. K.. Wniosek taki jest uzasadniony w świetle faktu, że J. K. drastycznie zaniedbywał obowiązki rodzinne, wolny czas spędzał z matką lub kolegami i nie łożył na utrzymanie rodziny. Zaniedbania w sferze współdziałania dla dobra rodziny, w tym zachowania małżonka polegające na częstym opuszczaniu wspólnego domu i wyjazdach do rodziców, nie zawsze spowodowanych postępowaniem drugiego małżonka, zaniedbywaniu w czasie pobytów u rodziców – trwających kilka, a niekiedy kilkanaście tygodni – obowiązków domowych, swobodnym określaniu daty powrotu do domu, zbyt emocjonalnym i niedojrzałym podejściu do wyłaniających się konfliktów (por. wyr. SN z 1.10.1997 r., I CKN 246/97, LEX nr 668911). Podobnie negatywnie należy ocenić nadużywanie przez J. K. alkoholu, co doprowadziło do osłabienia więzi z A. A..

Powyższe okoliczności prowadzą do wniosku, że przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego były opisane zachowania J. K., które prowadziły do utraty wzajemnego szacunku i zaufania, bliskości i miłości – koniecznych do prawidłowego funkcjonowania małżeństwa, a w konsekwencji do ustania wszelkich więzi łączących małżonków. Zatem winę w rozkładzie pożycia małżeńskiego przypisać należało J. K.. Oznacza to w rezultacie, że nie zostały spełnione przesłanki materialnoprawne z art. 940 § 1 k.c. do wyłączenia A. A. od dziedziczenia po J. K..

Żądanie pozwu nie mogło zostać uwzględnione ze względu na art. 5 k.c., zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W ocenie Sądu, w stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy żądanie powódki wyłączenia A. A. od dziedziczenia po J. K. jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W tym kontekście podkreślić potrzeba szczególną sytuację występującą w analizowanym przypadku, w której zaciągnięcie zobowiązania przez A. A. w znacznym stopniu przyczyniło się do powstania majątku J. K..

Mając to wszystko na uwadze Sąd w pkt. I sentencji wyroku oddalił powództwo na podstawie powołanych przepisów.

Orzekając o kosztach postępowania w pkt. II sentencji wyroku, Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 k.p.c. Powódka, jako przegrywająca sprawę, obowiązana jest zwrócić pozwanej koszty postępowania niezbędne do celowej obrony, które stanowią koszty zastępstwa procesowego. Jako że pozwana reprezentowana była w niniejszej sprawie przez adwokata z urzędu, przy ustalaniu wysokości tych kosztów w kwocie 3.600 zł oraz 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.